نخستین مردمى كه به سرزمین ایران آمدند، آریایى‏ها بودند. آنان به دو گروه عمده «مادها» و «پارس‏ها» تقسیم مى‏شدند. با اتّحاد مادها، دولت «ماد» تشكیل شد. پس از مدّتى پارس‏ها توانستند دولت ماد را از بین ببرند و سلسله‏هاى هخامنشیان، اشكانیان و ساسانیان را بنیانگذارى كنند. پژوهش‏ها نشان مى‏دهد كه زنان ایران زمین از زمان مادها كه نخستین ساكنان این دیار بودند، داراى حجاب كاملى، شامل پیراهن بلند چین‏دار، شلوار تا مچ پا و چادر و شنلى بلند بر روى لباس‏ها بوده‏اند.{4} این حجاب در دوران سلسله‏هاى مختلف پارس‏ها نیز معمول بوده است.{5} بنابر این، در زمان بعثت زرتشت و قبل و بعد از آن، زنان ایرانى از حجابى كامل برخوردار بوده‏اند. برابر متون تاریخى، در همه آن زمان‏ها پوشاندن موى سر و داشتن لباس بلند و شلوار و چادر رایج بوده است و زنان هر چند با آزادى در محیط بیرون خانه رفت و آمد مى‏كردند و همپاى مردان به كار مى‏پرداختند، ولى این امور با حجاب كامل و پرهیز شدید از اختلاطهاى فسادانگیز همراه بوده است.
جایگاه فرهنگى پوشش در میان زنان نجیب ایران‏زمین به گونه‏اى است كه در دوران سلطه كامل شاهان، هنگامى كه خشایارشاه به ملكه «وشى» دستور داد كه بدون پوشش به بزم بیاید تا حاضران، زیبایى اندام او را بنگرند، وى امتناع نمود و از انجام فرمان پادشاه سر باز زد و به خاطر این سرپیچى، به حكم دادوَران، عنوان «ملكه ایران» را از دست داد.{6 }
در زمان ساسانیان - كه پس از نبوت زرتشت است - افزون بر چادر، پوشش صورت نیز در میان زنان اشراف معمول شد. به گفته ویل دورانت پس از داریوش، زنان طبقات بالاى اجتماع، جرأت نداشتند كه جز در تختِ روانِ روپوش دار از خانه بیرون بیایند و هرگز به آنان اجازه داده نمى‏شد كه آشكارا با مردان آمد و رفت كنند. زنان شوهردار حق نداشتند هیچ مردى حتى پدر و برادرشان را ببینند. در نقش‏هایى كه از ایران باستان بر جاى مانده است، هیچ صورت زنى دیده نمى‏شود و نامى از ایشان نیامده است.{7}
تجلیّات پوشش در میان زنان ایران چنان چشم‏گیر است كه برخى از اندیشمندان و تمدن‏نگاران، ایران را منبع اصلى ترویج حجاب در جهان معرفى كرده‏اند.{8}
از آن‏جا كه مركز بعثت «اشو زرتشت» ایران بوده است و آن حضرت در زمینه اصل حجاب و پوشش زنان در جامعه خویش كمبودى نمى‏دیده است، با تأیید حدود و كیفیت حجاب رایج آن دوران، كوشید تا با پندهاى، خود ریشه‏هاى درونى حجاب را تعمیق و مستحكم نموده، عامل درون را ضامن اجرا و پشتوانه استمرار و استوارى حجاب معمول قرار دهد.
به پند و اندرزهاى «اشوزرتشت» بنگرید تا تلاش وى براى تعالى و آموزش مبانى حجاب و بیان لزوم توأم نمودن حجاب ظاهرى با عفّت باطنى، روشن‏تر شود؛ او مى‏فرماید:

اى نوعروسان و دامادان!... با غیرت، در پى زندگانىِ پاك‏منشى بر آیید... .اى مردان و زنان! راه راست را دریابید و پیروى كنید. هیچ گاه گردِ دروغ و خوشى‏هاى زودگذرى كه تباه كننده زندگى است، نگردید؛ زیرا لذّتى كه با بدنامى و گناه همراه باشد، همچون زهر كشنده‏اى است كه با شیرینى درآمیخته و همانند خودش دوزخى است. با این گونه كارها، زندگانى گیتى خود را تباه مسازید. پاداش رهروان نیكى، به كسى مى‏رسد كه هوا، هوس، خودخواهى و آرزوهاى باطل را از خود دور ساخته، بر نفس خویش چیره گردد و كوتاهى و غفلت در این راه، پایانش جز ناله و افسوس نخواهد بود.
فریب خوردگانى كه دست به كردار زشت زنند، گرفتار بدبختى و نیستى خواهند شد و سرانجامشان خروش و فریاد و ناله است.{9}
گفتنى است كه در دین زرتشت، لباس یا كیفیت خاصى براى حجاب زنان واجب نشده است؛ بلكه لباس رایج آن زمان كه شامل لباس بلند، شلوار و سرپوش - یعنى چادر یا شنلى بر روى آن - بوده است، مورد تقریر و تنفیذ قرار گرفته است. هر چند كه استفاده از سِدرِه و كُشتى - لباس مذهبى ویژه زرتشتیان - توصیه شده است.{10} البته بر هر مرد و زن واجب است كه هنگام انجام مراسم عبادى و نیایش، سر خود را بپوشاند. بنا به گفته مؤبد «رستم شهرزادى» پوشش زنان باید به گونه‏اى باشد كه هیچ یك از موهاى سرِ زن از سرپوش بیرون نباشد. در خرده اوستا، به طور صریح چنین آمده است: «نامى زت واجیم، همگى سر واپوشیم و همگى نماز و كریم بدادار هورمزد؛{11} یعنى همگان نامى ز تو بر گوییم و همگان سر خود را مى‏پوشیم و آن گاه به درگاه دادار اهورمزدا نماز مى‏كنیم».
بر اساس آموزه‏هاى دینى، یك زرتشتى مؤمن، باید از نگاه ناپاك به زنان دورى جوید و حتى از به كارگیرى چنین مردانى خوددارى كند. در اندرز «آذربادماراسپند» مؤبد موبدان آمده است: «مرد بدچشم را به معاونت خود قبول مكن{‏12}».
پوشش موى سر و داشتن نقاب بر چهره، پس از سقوط ساسانیان نیز ادامه یافته است. به این نمونه بنگرید: پس از فتح ایران، هنگامى كه سه تن از دختران كسرى‏، شاهنشاه ساسانى را براى عمر آوردند، شاهزادگان ایرانى همچنان با نقاب، چهره خود را پوشانده بودند. عمر دستور داد تا پوشش از چهره بر گیرند تا خریداران پس از نگاه، پول بیشترى مبذول دارند. دوشیزگان ایرانى خوددارى كردند و به سینه مأمور اجراى حكم عمر مشت زده، آنان را از خود دور ساختند. عمر بسیار خشمناك شد؛ ولى امام على(ع) او را به مدارا و تكریم آنان توصیه فرمود.{13}
ادامه دارد
`پى‏نوشت:
1. روم، آیه 30.
2. اعراف، آیه 27.
3. شهید مطهرى، جهان‏بینى توحیدى، ص 75.
4. جلیل ضیاءپور، پوشاك باستانى ایرانیان از كهن‏ترین زمان، ص 17 - 26 و ص‏51، 54، 56..
5. جلیل ضیاءپور، پوشاك زنان ایران، ص 64 - 194.
6. فرهت قائم‏مقامى، آزادى یا اسارت، ص‏106؛ تورات، باب استر، آیه 1.
7. ویل دورانت، تاریخ تمدن، ج‏1، ص‏552.
8. ویل دورانت، تاریخ تمدن، ج‏2، ص‏78 و برتراند راسل، زناشوئى و اخلاق، ص‏135.
9. یسنا، ص‏53، پندهاى 5 - 8؛ به نقل از: آموزشهاى زرتشت پیامبر ایران؛ رستم شهرزادى، آموزش گات‏ها، انجمن زرتشتیان، آبان 67.
10. «سدره» از نه پاره پارچه سفید و نازك دوخته شده و در زیر پیراهن، چسبیده به بدن پوشیده شود. سدره كه در اوستا (ستره) نامیده شده، به معناى آن نیز هست. علماى اسلام نیز براى بیان حكم حجاب از واژه ستر استفاده كرده‏اند. «كُشتى»، كمربند باریكى است كه از پشم گوسفند بافته شده و باید پیوسته آن را بر روى سدره به كمر بندند؛ مؤبد موبدان، رستم شهرزادى، دین و دانش، انجمن زرتشتیان تهران، سال 1357.
11. خرده اوستا، فصل آفرینگان دهمان.
12. سالنماى 1372، چاپ انجمن زرتشتیان تهران، ص‏10.
13. وشنوه‏اى، حجاب در اسلام، ص‏59، به نقل از السیرة الحلبیه، ج‏2، ص‏49.